अवयवदान – जीवनदानाची पवित्र संधी

“जगण्यासाठी शरीर दिले, आणि कोणाच्यातरी आयुष्य वाचवण्यासाठी ते परत दिले – हाच खरा मानवधर्म!”

आपल्या देशात दररोज अनेक रुग्ण नवीन हृदय, यकृत, मूत्रपिंड किंवा नेत्रांच्या प्रतीक्षेत असतात. अशा वेळी अवयवदान ही संकल्पना त्यांच्या जीवनात देवदूताप्रमाणे आशेची किरण आणते.

अवयवदान म्हणजे जिवंत असताना काही अवयव किंवा मृत्यूनंतर सुदृढ अवयव दुसऱ्या व्यक्तीस प्रत्यारोपणासाठी देणे. यात हृदय, यकृत, मूत्रपिंड, फुफ्फुसे, आतडे, त्वचा आणि नेत्रांचा समावेश होतो.

अवयवदानाचे प्रकार:

• जिवंत अवयवदाता: जिवंत असताना एक मूत्रपिंड, यकृताचा भाग यांसारखे अवयव दान करता येतात.

• मृत अवयवदाता: मृत्यूनंतर कार्यक्षम अवयव दान केले जातात.

भारतात दरवर्षी लाखो लोक प्रत्यारोपणासाठी प्रतीक्षेत असतात, परंतु केवळ 5-10% रुग्णांनाच अवयव मिळतात. एक अवयवदाता 8-9 लोकांचे प्राण वाचवू शकतो.

अवयवदान प्रक्रिया:

1. नोंदणी: NOTTO किंवा मान्यताप्राप्त संस्थांच्या माध्यमातून नोंदणी करून “Donor Card” मिळवणे.

2. कुटुंबाची संमती: अंतिम निर्णय कुटुंबाचा असल्याने त्यांची सहमती आवश्यक.

3. मृत्यूनंतर प्रक्रिया: Brain Death किंवा Cardiac Death नंतर डॉक्टर्सकडून अधिकृत घोषणा, तपासणी आणि प्रत्यारोपण.

कायदा: “The Transplantation of Human Organs and Tissues Act, 1994” नुसार अवयव विक्रीवर बंदी आहे. विशेष परवानगीशिवाय जिवंत अवयवदान केवळ कुटुंबीयांनाच करता येते. मृत व्यक्तीचे अवयव त्याच्या पूर्वसंमतीनुसार दान करता येतात.

गैरसमज व अडथळे: मृत्यूनंतर शरीर अखंड ठेवणे किंवा पुनर्जन्मात अडथळा येईल अशा समजुती, भीती, आणि ग्रामीण भागातील माहितीअभावी लोक अवयवदान टाळतात. मात्र सर्व प्रमुख धर्म अवयवदानाला समर्थन देतात आणि प्रक्रिया सन्मानपूर्वक केली जाते.

जनजागृती: सोनू सूद, ऐश्वर्या राय, प्रियांका चोप्रा यांसारखे सेलिब्रिटी आणि अनेक डॉक्टरांनी या विषयावर जनजागृती केली आहे. सरकार, स्वयंसेवी संस्था, रुग्णालये व सामान्य नागरिकांनी शाळा, महाविद्यालये आणि माध्यमांद्वारे पुढाकार घ्यावा.

Donate Life चळवळ:

• NOTTO किंवा MOHAN Foundation वर नोंदणी करा.

• Donor Card नेहमी सोबत ठेवा.

• कुटुंबीयांना निर्णयाची माहिती द्या.

• समाजात याबद्दल चर्चा करा.

अवयवदान ही केवळ वैद्यकीय प्रक्रिया नसून सेवा, परोपकार आणि मानवतेचे प्रतीक आहे. मृत्यूनंतरही एखाद्याला आयुष्य देणे हे सर्वात मोठे पुण्य आहे.
“एक संकल्प करा – मृत्यूनंतरही उपयोगी पडण्याचा!”